Jaarlijks bezoek ik de stad Brussel, maar deze keer besloot ik er een combireis van te maken en trok nog verder naar het stadje Waalse La Louvière, gelegen in de bosrijke, provincie Namen.
Er stonden vandaag drie tentoonstellingen op mijn programma, en ik heb ze alle drie naar behoren kunnen afwerken - mét marge. Om het voor mijzelf nog interessanter te maken, koos ik voor drie verschillende disciplines: schilderkunst, fotografie en grafiek.
Mijn intuïtie heeft mij niets voorgelogen, want op de trein naar Brussel was het rustig. Het zonnetje kwam piepen aan een staalblauwe hemel. Alles wees erop dat dit een stralende dag zou worden. Ik zat vrijwel alleen in de wagon, met even verder drie mondige dames en twee kinderen. Zij kozen, zoals velen, voor een dagje naar de zee gingen (met een omweg via Brussel-Noord).
In het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten vond een retrospectieve plaats van het werk van de Russische schilder Marc Chagall, met ruim 300 schilderijen. Dankzij mijn lerarenkaart (die ik dit jaar wist te bemachtigen door een 'ultrakorte' vervanging te mogen doen in het onderwijs) kreeg ik bij iedere tentoonstelling maar liefst 50 % korting. Nu ja, als reserve had ik ook nog mijn lidkaart van de plaatselijke academie. :)
Hoewel ik dacht in alle rust te kunnen rondwandelen, was het verrassend druk in dit museum. Chagall was voor mij misschien wel de beste tentoonstelling van de drie. Ik werd echt meegenomen in zijn schilderijen, maar bovenal ondergedompeld in zijn magische coloriet. Ik kon meteen alle invloeden in zijn werk thuisbrengen: kubisme, fauvisme, surrealisme...
Andermaal moest ik onderkennen dat men een 'grootmeester' in zijn vak steeds kan onderscheiden van de middelmaat. Vaak ligt dat niet eens aan het métier of de keuze van het onderwerp, maar heel vaak ook aan de manier waarop het onderwerp gepenseeld is, de wijze waarop de toetsen zijn gezet. Het ene werk deed mij al meer stilstaan dan het andere, maar ik heb geen enkele keer kunnen zeggen: "dit kan iemand anders ook".
Wat mij frappeert aan het werk van Chagall is zijn gedurfde kleurkeuze. Hij kan, bijvoorbeeld, binnen het palet dat enkel bestaat uit schakeringen van groen, een hele leefwereld tevoorschijn toveren. Hij laat zich pas echt kennen in de kunstwerken die gestoeld zijn op zijn verbeeldingskracht.
Deze tentoonstelling toont de verschillende fases in zijn leven, waarin onderwerpen als religie (hij was zelf een Jood en Christus aan het kruis komt veelvuldig voor), en Parijs (de Eifeltoren) aan bod komen.
Een andere prominent, en voor mij zéér interessant aspect van zijn oeuvre, vormen de ontwerptekeningen die hij maakte voor het theater. Hij maakte bijvoorbeeld de schildering van het plafond van de Opéra Garnier in Parijs. Hiervoor maakte hij reeksen snelle potloodtekeningen. In zijn latere werk begon hij meer te experimenteren met de collagetechniek. Hij verwerkte stukjes stof en papier als prominente elementen in zijn beelden. Dit beeld vormde dan de aanleiding voor de uitwerking van een identiek, definitief schilderij op groot formaat. De resultaten kwamen, andermaal, erg poëtisch en dromerig over. Ze zouden zeker en vast passen bij een gedichtenreeks!
Ik heb opgemerkt dat hij op steeds groter formaat begon te schilderen naarmate de jaren vorderden. Er was ook een werk te bezichtigen dat omgekeerd gesigneerd was. Dit was een kantelmoment, en sindsdien ging Chagall ook bewust experimenteren met perspectief en schilderde hij omgekeerde huizen.
Tot slot waren er ook een set kostuums te zien. In zekere zin was hij dus ook een modeontwerper. Bij het verlaten van de tentoonstelling werd ik in nog aangenaam verrast door een twintigtal grafische tekeningen aan de muur. Het ging om een reeks *droge naalden (*techniek waarbij met een scherpe naald uit metaal of koper lijnen worden gekrast die later met inkt worden afgedrukt op een drager en zo een afdruk weergeven), dus wéér een ander aspect van de kunstenaar. Zoals ik al eerder zei: een echte kunstenaar moet veelzijdig kunnen zijn!
Op een boogscheut daar vandaan ligt het BOZAR of Paleis voor Schone Kunsten. Daar liep de tentoonstelling: 'Faces Then, Faces Now'. Aangezien ik portret graag als onderwerp gebruik in mijn werk, wilde ik heel graag een kijkje komen nemen. Ik bezocht enkel het luik 'Faces Now'. Vanaf de jaren 90 werd de Europese portretkunst meer toegespitst op de 'gewone man'. Voordien werden portretten vooral genomen voor officiële gelegenheden en dan vooral van voorname personen zoals vorsten. Tegenwoordig gaat men op zoek naar de grenzen tussen publiek en privé, en trekt men alle registers open, tot de grens met het toelaatbare.
31 bekende fotografen vertellen hier hun verhaal, waaronder Anton Corbijn, Rineke Dijkstra, Boris Michailov, Thomas Ruff, Juergen Teller of Stephan Vanfleteren.
Wat mij (bijvoorbeeld) aangreep was een reeks portretten van Russische kinderen die uitdagend voor de lens moesten poseren. Het is een verwijzing naar de situatie in de Oostbloklanden vlak na de val van de muur, maar erg aangrijpend. Voor één van de meest aangrijpende beelden tekende Stephan Vanfleteren, die een foto heeft gemaakt van Jan Hoet op zijn sterfbed. En zo zijn er nog ontelbare voorbeelden die ik zou kunnen aanhalen...
Ik kan erg genieten van foto's, omwille van de directheid van het beelden en de onvermijdelijke gevoelens die ze daar onmiddellijk bij oproepen. Een bepaalde fotograaf doet mij niets ("dat kan iemand anders best ook"), terwijl een andere mij juist helemaal meeneemt in zijn of haar verhaal. De hamvraag is steeds: komt de boodschap wel goed over?
Ik heb enorm genoten van deze fototentoonstelling, omdat ze mij heel wat nieuwe inspiratie heeft gegeven. Je leert met andere ogen kijken naar de wereld, door de ogen van een ander. Het blijft mij verbazen dat een geniale foto 'af' kán zijn, en dat moment komt wanneer elk element perfect in balans is. Dit gegeven 'voel' je als toeschouwer, en dat raakt je soms... Of zoals Stephan Vanfleteren het verwoordde in een interview: "Je máákt een portret. En dan bedoel ik echt zoals een beeldhouwer kapt en draait en afwerkt doe ik dat vaak ook met gezichten: een beetje naar links, kijk naar hier, kijk naar mij..."
Ik moet in de toekomst beslist nog meer fototentoonstellingen gaan bekijken!
Na een verkwikkende lunch in een restaurant in Brussel, reisde ik verder naar La Louvière. Het museum Centre de la Gravure et de l'image imprimée bevindt zich op een boogscheut van het station. Het plein vlakbij het museum was bevolkt door dagjestoeristen die zaten te genieten van een drankje onder een stralende middagzon.
'Luc Tuymans - Suspended' Grafisch werk (1989-2015)' legt de focus op het grafisch oeuvre van deze hedendaagse kunstenaar en schilder. Sinds de jaren 80 is Tuymans bezig met Grafiek, als verlengde van zijn schilderkunst. Hij laat zich hier bijstaan door meesterdrukkers.
Het museum herbergt werkelijk een prachtige inkom- én tentoonstellingsruimte, die bestaat uit het gelijkvloers en drie mooie bovenverdiepingen. Er was in hoofdzaak zeefdruk en lithografie te zien, naast een beperkter aanbod aan monotypes en andere grafische technieken zoals aquatint.
Het feit dat hij gebruik maakt van diverse dragers en ondergronden, zoals bijvoorbeeld behangpapier en glas, verleent een heel nieuwe dimensie aan zijn werk.
Luc Tuymans is een kunstenaar die zich vaak laat inspireren door films. Voor de voorbereiding van zijn eigen werk maakt hij vaak gebruik van videostills en/of foto's. Die fotografeert hij met een polaroidcamera, waardoor het beeld een andere (eerder wazige) vorm krijgt. op basis hiervan maakt hij dan een schilderij.
Om een voorbeeld te geven, zijn werk 'Pigeons'. Hij heeft hiervoor de pupillen van de vogels uitvergroot en geschilderd op groot formaat. Intrigerend vind ik het feit dat hij zijn beeldmateriaal zorgvuldig analyseert tot de essentie, en zo tot een volledig nieuw, minimalistisch beeld komt. Een treffend voorbeeld hiervan is de reeks waarin hij een porseleinen kopje van bovenuit heeft geschilderd, of tenminste dat wat er van overblijft na het overleven van enkele media om tot dit eindresultaat te kunnen komen.
Er waren ook andere zaken te zien, zoals een gedichtenbundel (met grafisch werk van Luc Tuymans), een boekcover en een samenwerkingsproject, 'Silence', met modeontwerper Walter Van Beirendonck.
Luc Tuymans wordt onder vuur genomen omdat hij beschuldigd wordt van plagiaat. Wat mij betreft mag dit gerust met een korrel zout genomen worden. Na het zien van deze fraaie tentoonstelling neem ik mij petje af voor deze kunstenaar, omdat hij in mijn ogen wel degelijk bewezen heeft over een geheel eigen zienswijze te beschikken. Dit te vertalen via verschillende media en verschillende materialen maakt hem in mijn ogen alleen maar authentieker. En trouwens, welke kunstenaar heeft er thuis nu geen mappen met foto's liggen als basismateriaal? Het belangrijkste is vooral wat je ermee doet, én dat je het beeld vertaalt naar een nieuw gegeven dat er eerder nog niet was. Punt, einde verhaal. :)
