De laatste maanden ben ik weer gewillig gezwicht voor
proza, na een rustpauze van bijna vijf jaar. Hoog tijd dus dat we daar verandering in gaan brengen!
Heel recent heb ik een herdruk van de novelle
'Slaap' gelezen.
'Slaap' is een samenwerkingsverband tussen de Japanse auteur
Haruki Murakami en illustratrice
Kat Menschik. Het is een kortverhaal waarin het vrouwelijke hoofdpersonage te maken heeft met een acuut gebrek aan slaap, tevens het
leidmotief in het verhaal.
Wat mij over de streep heeft getrokken om het boek te lezen zijn de bijzondere illustraties, die bovendien veelvuldig over het boek verspreid zijn.
Het verhaal wordt verteld vanuit de leefwereld van een jonge vrouw. Het
autoritaire vertelstandpunt biedt de gelegenheid te weten te komen wat zich afspeelt in het hoofd van de vrouw, en hoe zij de wereld waarneemt.
Het is vooral een erg gesloten en intimistisch verhaal. We komen een paar zaken te weten uit de onmiddellijke leefwereld van de vrouw, zoals leeftijd en voorkeuren (= het zwemmen), en het feit dat ze man en kind heeft. Deze laatste heeft een tandartsenpraktijk. Gegevens hierover worden verder niet uitgediept.
Haar leven speelt zich af binnen een beschermende
cocon van wassen, plassen en koken, en de vrouw schijnt zich daar goed bij te voelen. Zij kent haar plaats, en heeft er duidelijk vrede mee. Allemaal kennen we immers wel de alledaagse cyclus van slapen en eten, en dat maakt het herkenbaar en begrijpbaar voor de lezer.
Het dagelijkse zwemmen is een weerkerend gegeven.
De wereld wordt vooral inwendig geobserveerd. Dit merken we aan de vele beschrijvingen en het gebrek aan dialoog. Toch is de vrouw gelukkig binnen dit vaste gezinspatroon. Sterker nog: het feit dat ze niet kan slapen maakt haar gelukkiger dan ooit, ze wordt er zelfs 'fysiek' mooier van (dit weten we uit de scène waarin ze zichzelf bekijkt voor de spiegel), en bovendien heeft ze de nachten nu voor zich alleen.
Tijdens deze nachten 'bezondigt' ze zich voor het eerst aan alchohol en chocolade, terwijl ze zich herhaaldelijk verdiept in
'Anna Karenina' van
Leo Tolstoi. Soms neemt ze haar auto en rijdt vervolgens doelloos door te straten. Overdag handelt ze haar routineuze klussen af.
Zelfs een thema als 'seks' wordt banaal opgevat, bijvoorbeeld in de scène wanneer de man 's middags uitzonderlijk een uurtje vrij heeft en zijn vrouw vol blijdschap inlicht over dit gegeven. De reactie van de vrouw is lauw, en ze verzint vervolgens een smoes om hier onderuit te komen. Haar man reageert hier begripvol en zelfs bezorgd op. Toch voel je een zeker 'onheil' naderen. De vrouw stelt zich heel wat vragen, vooral naar het einde toe.
Er is gekozen voor een
open einde, waarin de vrouw zich met haar wagen op een parking bevindt en plots omsingeld en aangevallen wordt. Het dreigt haar fataal te worden.
Het boek is doorspekt van
flasbacks en
flashforwards. We komen op die manier een paar dingen te weten uit haar jeugd- en studiejaren.
De spanning zit hem vooral in de vele (surrealistische) beschrijvingen en de gemoedstoestand van het personage. Het tempo is strak, en de toon van het verhaal is eerder gedempt. Alsof je je als lezer de hele tijd onder water bevindt. Er is geen tijd om naar het oppervlak te komen, integendeel: je zakt dieper en dieper weg naar de bodem...
De illustraties zijn (vermoedelijk) uitgevoerd in de
zeefdruktechniek, in symbolisch nachtblauw en wit, met zilver als steunkleur. Dit koele, gedempte palet geeft de nachtelijke sfeer van het verhaal goed weer.
Het zijn surrealistische beelden, en deze visie sluit perfect aan bij de manier van schrijven. Er is bijvoorbeeld een scène waarin er een man aan het voeteinde van haar bed verschijnt, en een kom water over haar voeten uitgiet. Wat ze ook probeert, het water blijft stromen. Ze probeert te roepen, zonder stem. Ze is alleen, angstig en onrustig. In die zin vind ik de uitvoering en techniek van de beelden een bewuste keuze, omdat 'de voortdurende angst' er uitspreekt.
Wat ik ook leuk vind zijn de
afgesneden cadrages. De beelden geven zichzelf niet altijd prijs bij de eerste oogopslag, en soms moet je heel goed zoeken naar bepaalde punten van herkenning. Op het eerste zicht lijken het wel
abstracties, juist omdat de beelden zo sterk
ingezoomd zijn. Verder zijn het drukke composities, waarin veel details 'verstopt' zitten die de verbeelding prikkelen.
Misschien moeten we het gebruik van zilver in de beelden ook 'psychologisch' bekijken, als de mysterieuze 'schaduwkant' van het verhaal.
Sommige beelden dragen -mede door het strakke lijnenspel en het gebruik van
clair-obscur- iets angstaanjagends in zich. Er zijn rechtstreekse verwijzingen naar elementen uit het verhaal, maar soms is er gekozen voor een geheel eigen interpretatie.
De schrijfstijl is vlot. De passages in het boek zijn eenvoudig uitgewerkt, vooral omdat de buitenwereld -zowel in plaats als in situatie- wordt uitgesloten. Het draait vooral om het hoofpersonage en haar drijfveren. In die zin kan het boek ook opgevat worden als een
Bildungsroman, omdat de emotionele, morele en ook intellectuele groei van het hoofdpersonage uitvoerig worden uitgelicht. Over de
nevenpersonages (= man, zoon, schoonmoeder) wordt zeer weinig prijsgegeven.
Het boek is opgedeeld in korte, genummerde hoofdstukjes. Er wordt aandacht besteed aan details, want elk nummer krijgt een aparte zilveren versiering als surplus.
Fraai boekje, dat vooral omwille van de illustraties verdienstelijk is.
cover
illustratie bij rubriek: 'Over boeken en lezen'
illustratie bij rubriek: 'Praktijkwerking'
illustratie bij rubriek: 'Praktisch'
spread (*'6de Boekenkaravaangazet, Nieuwsbrief van de Boekenkaravaan - een initiatief van Leesweb vzw, November 2011')
spread
spread
